Algemeen

Een Gezonde School is een school die op een structurele manier werkt aan gezondheid en waarbij dit onderdeel uit maakt van het schoolbeleid. De meeste effectieve manier om aan de gezondheid van studenten en personeel te werken is door gebruik te maken van de Gezonde School-aanpak. Er wordt aandacht besteed aan gezondheidseducatie, fysieke en sociale omgeving, signaleren en beleid. 
Een school die het vignet Gezonde School heeft behaald, mag zich een Gezonde School noemen. Bekijk wat vignet Gezonde School inhoudt.

Besef dat je al veel doet aan de gezondheid van studenten en personeel. Begin klein en breid stap voor stap uit. De Gezonde School-aanpak bestaat uit een aantal onderdelen die afzonderlijk doorlopen kunnen worden. Het is belangrijk alle onderdelen aandacht te geven. De kracht zit vooral in de samenhang tussen de onderdelen.

  • Creëer draagvlak.
  • Bepaal met wie je wilt samenwerken. Richt eventueel een projectgroep Gezonde School op. Zorg voor een goede organisatie.
  • Verzamel gegevens met betrekking tot bestaande activiteiten, gezondheid en welbevinden van studenten, breng dit in kaart en bepaal prioriteiten. 
  • Kies een thema en bijbehorende activiteit en voer dit uit.
  • Evalueer de activiteit en het proces.

Om te starten met de Gezonde school-aanpak kun je ondersteuning vragen aan de Gezonde School-adviseur van uw regionale GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst), kijk voor contactgegevens bij het overzicht van Gezonde School-adviseurs. 

Lees meer over de Gezonde School-aanpak.

 

Er zijn diverse onderzoeken die aantonen dat Gezonde School-activiteiten tot een gezondere leefstijl van studenten kunnen leiden. Ook blijkt dat een gezonde leefstijl samenhangt met betere schoolprestaties. In de factsheet ‘De effectiviteit van Gezonde School-activiteiten’ lees je meer over de verbanden tussen Gezonde School-activiteiten, een gezonde leefstijl en schoolprestaties. 

Meer artikelen over de onderbouwing van Gezonde School.

Enthousiasme en motivatie van de school en teamleden is een belangrijke voorwaarde voor het succes van Gezonde School. 
Kosten die gemaakt worden zijn per school en per activiteit verschillend. Onderstaande zaken kun je meenemen in uw begroting:

  • Personeel: inzet van taakuren eigen personeel.
  • Ondersteuning: informatie en advies door derden.
  • Uitvoering activiteiten: door derden of eigen personeel.
  • Aanschaf materialen: lesboekjes, lerarenhandleidingen, spelmaterialen.
  • Accommodatiekosten: zaalhuur, velden.

Lees het praktijkverhaal van ROC Menso Alting Zwolle: 'Een Gezonde School, kosten en baten'

Er staan diverse praktijkverhalen op de pagina Voorbeelden en ervaringen. Verder zijn op veel andere pagina’s van de website voorbeelden verwerkt. Bekijk ook de brochure Scholen inspireren Scholen.

Heb je zelf een leuk praktijkverhaal of voorbeeld? Wij ontvangen deze graag en bekijken dan of ze op de website geplaatst kunnen worden. Je kunt deze sturen naar redactie@gezondeschool.nl.

Er zijn veel scholen die goed werken aan de gezondheid van hun studenten. Een school die een vignet heeft behaald mag zich een Gezonde School noemen. Kijk voor dit overzicht op de pagina Gezonde Scholen mbo.

Werken met de Gezonde School-aanpak loont! Enkele voordelen op een rij:

  • Lichamelijk actieve studenten halen aantoonbaar betere resultaten dan minder fitte studenten.
  • Gezonder gedrag van studenten draagt bij aan betere leerprestaties.
  • Gezonde leerkrachten betekent minder ziekteverzuim.
  • Aandacht voor gezondheid draagt bij aan een veilig en prettig schoolklimaat.
  • Het bevorderen van gezond gedrag is een van de kerndoelen van het basisonderwijs.
  • De Gezonde School-aanpak zorgt voor efficiënte en effectieve aandacht voor gezondheid.
  • Met de Gezonde School-aanpak kan de school zich profileren ten opzichte van andere scholen.

Op de pagina Toolkit Gezonde School mbo kun je de brochure 'Gezonde scholen presteren beter' over de gezonde School-aanpak downloaden. Op deze pagina vind je ook andere communicatiematerialen over Gezonde School.

Ondersteuning

Bij het werken met de Gezonde School-aanpak kun je vaak ondersteuning krijgen van de Gezonde School-adviseur van de GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst), van preventiepartners en gemeenten. De contactgegevens vind je onder Advies en ondersteuning.

Met de Gezonde School-aanpak kun je als school zelf aan de slag gaan. Een Gezonde School-adviseur kan je ondersteunen bij het starten en begeleiden van de Gezonde School-aanpak. Denk aan de volgende onderdelen:

  • Presenteren van de Gezonde School-aanpak aan de medewerkers en/of ouders;
  • Opstellen van een schoolgezondheidsprofiel;
  • Ondersteunen bij de keuze van de gezondheidsthema’s waar de school aandacht aan gaat besteden;
  • Ondersteunen bij de keuze van activiteiten die de school gaat inzetten;
  • Ondersteunen bij opstellen van schoolgezondheidsbeleid en schoolgezondheidsplan;
  • Verzorgen van docententrainingen;
  • Ondersteunen bij evalueren van de activiteiten.

Je vindt de contactgegevens van de Gezonde School-adviseur in jouw regio onder Advies en ondersteuning.

De meeste GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst)-en hebben medewerkers (Gezonde School-adviseurs, adviseurs Gezondheidsbevordering) in dienst die je kunnen ondersteunen bij de Gezonde School-aanpak. Lees verder bij de vraag ‘Wat kan een Gezonde School-adviseur voor mij betekenen’.

Sommige GGD-en hebben een Informatie- en Documentatiecentrum waar je leskisten, lesmaterialen, spellen e.d. over een bepaald gezondheidsthema kunt lenen.

Voor de financiering van jouw Gezonde School kun je onder andere gebruik maken van de volgende mogelijkheden:

  • Landelijke subsidies: kijk bij Advies en ondersteuning voor actuele mogelijkheden; 
  • Provinciale subsidies: sommige provincies hebben subsidiepotjes voor activiteiten;
  • Gemeentelijke subsidies: denk aan schoolpleinen, sportbeleid, combinatiefunctionarissen enzovoort;
  • Ouders: een bijdrage in de kosten van bijvoorbeeld Testjeleefstijl opvoeren bij het boekengeld;
  • Sponsoren: Gezonde School leent zich goed voor sponsoring door het lokale/regionale bedrijfsleven. Aangezien veel schoolkantines behoorlijke omzetten draaien, zijn er verschillende voorbeelden bekend van cateraars die investeren in het project Gezonde Schoolkantine.

Lees meer actuele informatie over het Ondersteuningsaanbod Gezonde School.

Voorbereiding en planvorming

Het is raadzaam een projectgroep Gezonde School samen te stellen met een brede afvaardiging. Denk aan:

  • MT-lid
  • zorgcoördinator
  • sportcoördinator
  • jeugdarts
  • medewerkers vanuit verschillende vakgebieden die al betrokken zijn bij gezondheidseducatie
  • catering
  • studenten eventueel vanuit de studentenraad
  • facilitair coördinator
  • HRMHuman Resource Management-adviseur

De Gezonde School-coördinator is voorzitter van de werkgroep en zorgt voor planning en voorbereiding van de overleggen.

Je kunt op verschillende manieren gegevens over de gezondheid en leefstijl van de studenten en medewerkers verzamelen. Dit is afhankelijk van gegevens die al aanwezig zijn en van de mogelijkheden voor ondersteuning vanuit de GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst).

  • Informeer bij de GGD of er gezondheidsgegevens van de studenten van jouw school beschikbaar zijn. Dit kunnen bijvoorbeeld resultaten zijn van een Jeugdmonitor of van onderzoeken die zijn verricht door de Jeugdgezondheidszorg.
  • Indien er nog geen of onvoldoende gegevens zijn, kun je deze op verschillende manieren verzamelen:
    • Vraag bij de GGD of het mogelijk is dat zij op jouw school een gezondheidsenquête uitvoeren.
    • Informeer bij medewerkers op school wat hun indrukken zijn over de gezondheid en leefstijl van de studenten.
    • Verzamel zelf gegevens met behulp van vragenlijsten.

Betrek bij het maken van deze keuze van de gezondheidsthema’s waaraan je wilt werken in ieder geval de werkgroep Gezonde School.
Inventariseer:

  • Onderwerpen die leven onder leerkrachten, studenten en ouders;
  • De gezondheidsproblemen of risico’s die zich op school voordoen;
  • Activiteiten die op school al worden uitgevoerd;
  • Het gemeentelijk gezondheidsbeleid, de Lokale Educatieve Agenda (LEA) of de preventienota van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWSMinisterie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport);
  • Recente ontwikkelingen, bijvoorbeeld een nieuw schoolgebouw of plein, of incidenten. 

Stel een top 3 samen waar je als team/werkgroep een beslissing over neemt. 
Zorg dat je duidelijk kunt uitleggen waarom je voor bepaalde thema’s kiest. Dat zal het draagvlak binnen het team optimaal maken.

Begin klein en breid het stap voor stap uit. Start met 1 thema, werk dit uit volgens de Gezonde School-aanpak. Is één thema goed opgepakt en verloopt het proces goed, pak dan een volgend thema op.

Op www.testjeleefstijl.nl vinden jongeren informatie, tips, apps en filmpjes over alle leefstijlthema's. De leefstijltest is een hulpmiddel voor jongeren. Zij worden zich bewust van hun eigen leefstijl en de kenmerken van een gezonde leefstijl en zij krijgen concrete handvatten voor verbetering aangereikt.

Daarnaast levert de test belangrijke beleidsinformatie op voor de school voor het Gezonde School-beleid. Iedere school kan zelf een schoolspecifieke rapportage samenstellen op basis van de anonieme, individuele risicoprofielen van de studenten.

Aan deelname aan testjeleefstijl.nl zijn kosten verbonden.

Kiezen van activiteiten

Op de pagina Gezonde School-activiteiten mbo kun je een keuze maken op basis van thema, kosten, tijd et cetera. Vervolgens krijg je een overzicht van een aantal activiteiten. Aan de hand van de beschrijving kun je beoordelen of de activiteit bij jouw school past. 

De Gezonde School-aanpak heeft het meeste effect als activiteiten op basis van de vier pijlers worden aangeboden: 

  • Educatie: het (klassikaal) aanbieden van informatie en voorlichting over gezondheid aan studenten.
  • Schoolomgeving: de omgeving is gezond als het optimaal is voor studenten (om te leren) en voor het schoolpersoneel (om te werken).
  • Signaleren: het signaleren van bekende risicofactoren bij individuele studenten, bijvoorbeeld overgewicht of gebruik van drugs.
  • Beleid: schoolbeleid bevat afspraken, regels, protocollen en handhaving daarvan.

Als je uitbreiding zoekt op een thema dat op school al wordt besproken, is het belangrijk dat je activiteiten kiest op een pijler die nog geen aandacht krijgt.
Als je een nieuw thema gaat aanpakken, zoek je activiteiten voor alle pijlers.

Vaak zijn de Gezonde School-adviseurs van de GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst) in jouw regio op de hoogte van het lokale en regionale aanbod. Sommige GGD-en hebben een website waarop het lokale en regionale aanbod wordt beschreven. Dit staat vermeld in het overzicht van Gezonde School-adviseurs.

Het is afhankelijk van de organisatie die de activiteit uitvoert of er kosten aan verbonden zijn. Een aantal GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst)-en heeft een documentatiecentrum waar leskisten en lesmaterialen over gezondheidsthema’s te leen zijn. Ook verzorgt de GGD soms kosteloos ouderavonden, gastlessen en docententrainingen. Neem voor de mogelijkheden in jouw regio contact op met de GGD

Uitvoering

Een Gezond Schoolplein gebruikt het plein niet alleen als speelplein, maar ook als buitenlokaal. Kijk op gezondeschool.nl/schoolpleinen voor tips. 

Inventariseer wat de ‘wensen en eisen’ zijn voor een gezond schoolplein. Kijk hoe het schoolplein nu is, wat zou je willen veranderen, wat is het droomplein? Lees praktische tips over de processtappen om tot een Gezond Schoolplein te komen, zoals het samenstellen van het projectteam (leerkrachten, ouders, buurtbewoners etcetera), het samenstellen van het Schoolplein ActieTeam (studenten), het vormen van visie, het verzamelen van eisen en wensen, en het ontwerpen en realiseren van het schoolplein.

Zie het antwoord bij 'Waar kunnen we financiële ondersteuning krijgen voor Gezonde School?'

Op gezondeschool.nl/rookvrijschoolterrein vind je verschillende hulpmiddelen die helpen bij het rookvrij maken van het schoolterrein. 

De volgende factoren zorgen voor een structurele aandacht voor gezondheid op school:

  • Koppel steeds terug in het team;
  • Zorg voor onderhoudscontracten bijvoorbeeld van het watertappunt, ventilatiesysteem, etcetera;
  • Besteed regelmatig aandacht aan Gezonde School door berichten in de nieuwsbrief;
  • Vier successen, ook kleine successen;
  • Neem de Gezonde School-aanpak op in het schoolbeleid of de strategienota van de school;
  • Neem de Gezonde School-activiteiten op in de jaarplannen;
  • Zorg voor behoud van kennis bij vertrek van medewerkers door een goede overdracht en documentatie;
  • Blijf aandacht besteden aan draagvlak;
  • Zorg dat Gezonde School makkelijk in te passen is in bestaande routines, zoals lessen, ouderavonden en schoolwerkplannen;
  • Benoem (of behoud) een Gezonde School-coördinator;
  • Maak resultaten zichtbaar in de schoolkrant, op de website of tijdens een vergadering;
  • Kies veranderingen die redelijk eenvoudig uit te voeren zijn.

Samenwerking

JOGG is kennispartner van gemeenten. Met elkaar zorgen we dat kinderen en jongeren gezond opgroeien. We bieden advies, expertise en ervaring om samenwerking en verandering tot stand te brengen. Om in beleid en praktijk een gezonde samenleving waar te maken. En we zorgen dat er voor kinderen en jongeren geen barrières meer zijn voor een gezonde leefstijl.

In ruim 200 JOGG-gemeenten werken de Gezonde School-adviseur en de JOGG-regisseur samen in en rond de school om gezonde leefstijl te bevorderen. Het contact met de school loopt idealiter via de Gezonde School-adviseur. De Gezonde School-adviseur maakt vanuit de school de verbinding met de JOGG-regisseur die relevante partijen en initiatieven uit de leefomgevingen van het kind verbindt met de school. Zo versterken ze elkaar als ambassadeurs met een aanvullende opdracht om lokale verandering, in het beleid én de praktijk waar te maken.

Ga voor meer informatie naar www.jogg.nl. Of bekijk de video: Een gezonde samenwerking voor een gezonde schoolomgeving - Deel 2: Lelystad.

Vignet Gezonde School

Het vignet Gezonde School is een erkenning voor scholen, die structureel, planmatig en integraal werken aan het verbeteren van de gezondheid van studenten. Met het vignet laten scholen zien dat zij voldoen aan bepaalde kwaliteitscriteria. Na het verkrijgen van minimaal één themacertificaat van het vignet Gezonde School mag een school zich gedurende drie jaar Gezonde School noemen en het Gezonde School-logo voeren.

Je kunt het vignet Gezonde School aanvragen als jouw school structureel aan gezondheid werkt. De school moet voldoen aan de wettelijke eisen en aan de criteria voor tenminste één van de thema’s. De criteria zijn gebaseerd op de vier pijlers van de Gezonde School-aanpak: Educatie, Schoolomgeving, Signaleren en Beleid. Op de pagina Wat is Gezonde School vind je alle informatie over (de aanvraag van) het vignet.

  1. Check ter voorbereiding de criteria voor het themacertificaat dat je wilt aanvragen.
  2. Registreer jouw school in het aanvraagsysteem van vignet Gezonde School.
  3. Vul de vragenlijst van het themacertificaat online in. 
  4. De beoordeling van een themacertificaat neemt gemiddeld 6 weken in beslag. Hierbij worden vakantieweken niet meegerekend.

Je kunt bij jouw regionale GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst) terecht voor advies en ondersteuning bij het werken aan Gezonde School en het aanvragen van een vignet.

De samenwerkingspartners van vignet Gezonde School zijn: Voedingscentrum, Kenniscentrum Sport, VeiligheidNL, Trimbos-instituut, Rutgers, Pharos, Hartstichting, KWF Kankerbestrijding, KVLOKoninklijke Vereniging van Leraren Lichamelijke Opvoeding, NOC*NSF Nederlands Olympisch Comité * Nederlandse Sport Federatie (Nederlands Olympisch Comité * Nederlandse Sport Federatie), Ivoren Kruis, Soa Aids Nederland, Longfonds, RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu), PO-Raad, VO-raad, MBO Raad, regionale GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst)'en en GGD GHOR Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio (Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio) Nederland. GGD GHOR Nederland is verantwoordelijk voor de uitgifte, het beheer en het onderhoud van het vignet.

Basisscholen en middelbare scholen kunnen ook een vignet aanvragen. Meer informatie hierover vind je onder het tabblad po en vo. Hbo-scholen en universiteiten kunnen geen vignet aanvragen.

Indien de aanvraag wordt toegekend, dan betaalt de aanvragende school € 150,- per schoollocatie. Deze kosten zijn voor de plaquette, het certificaat, de communicatiematerialen en de beoordeling. Bij een negatieve beoordeling worden er geen kosten in rekening gebracht.

Het vignet Gezonde School bestaat uit een plaquette die op de schoolmuur bevestigd kan worden. Daarnaast ontvang je een certificaat van het behaalde thema.  

Je mag zoveel themacertificaten behalen als je zelf wilt. Als je een themacertificaat behaald hebt, kun je de andere themacertificaten binnen de geldigheidsduur van het eerste themacertificaat kosteloos aanvragen. Het eerste themacertificaat is drie jaar geldig.

De toekenning van een vignet Gezonde School is een bewijs dat er een gerechtvaardigd vertrouwen is dat een school voldoet aan de vooraf gespecificeerde eisen. De school is en blijft, met uitsluiting van de beheerder, samenwerkingspartners van het vignet en beoordelaars, zelf verantwoordelijk en aansprakelijk voor het al dan niet naleven van de gespecificeerde eisen en de toepasselijke wet- en regelgeving. Het vignet heeft geen juridische status en daarmee kunnen aan certificeringen, gebreken of onvolkomenheden daaronder begrepen, geen rechten worden ontleend jegens de beheerder, samenwerkingspartners en beoordelaars.

Ja, het vignet Gezonde School is drie jaar geldig. Na deze periode kun je het aflopende themacertificaat verlengen. Wanneer je een themacertificaat wilt verlengen, dan vragen we van je om opnieuw een aanvraag in te dienen. Dit doe je door de vragenlijst van het betreffende thema in te vullen. We vragen je om (na 3 jaar)  de aanvraag opnieuw in te dienen, om zo aan te sluiten op de geactualiseerde themavragenlijsten van Gezonde School en de ontwikkelingen binnen jouw school.  

De school ontvangt zes maanden voor het aflopen van het themacertificaat een e-mail. Om de heraanvraag gemakkelijker te maken, kun je gebruikmaken van de gegevens uit de ‘oude’ aanvraag, voor zover deze nog recent zijn (via knippen en plakken). Deze oude aanvraag is te vinden in het dashboard van de school op mijngezondeschool.nl. Wil je de oude aanvraag per mail toegestuurd krijgen? Stuur dan een mailtje naar info@gezondeschool.nl. Meer informatie vind je op de pagina Behaal het vignet Gezonde School.

Om de kwaliteit van vignet Gezonde School te behouden, kan de school bezocht wordt voor een audit. De ingevulde themavragenlijst vormt de basis voor deze audit. Tijdens de audit wordt getoetst of de antwoorden op de vragen overeenkomen met de praktijksituatie en de beschikbare (beleids)documenten.

Audits vinden plaats op basis van een steekproef. Soms vindt er een audit plaats naar aanleiding van een signaal van derden (bijvoorbeeld ouders, inspectie of GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst)), op verzoek van een school of een beoordelaar.

Bij een negatieve beoordeling krijgt de school drie maanden de tijd om verbeterpunten door te voeren. Voldoet een school na de drie maanden nog niet aan de criteria, dan wordt het themacertificaat ingetrokken.

Als je voor meerdere locaties een vignet Gezonde School wilt aanvragen, moet je per locatie een aanvraag indienen. Elke locatie wordt apart beoordeeld en wordt gezien als een aparte aanvraag.

Voor op- of aanmerkingen, mondelinge of schriftelijke klachten en voor bezwaar maken is een klachtenprocedure opgezet. In de klachten- en bezwarenprocedure kun je lezen op welke wijze je klachten of bezwaren indient.

Overige vragen

In het kader van Gezonde School hebben we alleen erkende interventies/activiteiten in het aanbod opgenomen. Dit zijn interventies (activiteiten) waarvan professionals uit de praktijk hebben vastgesteld dat ze voldoen aan de kwaliteitscriteria. 

Wanneer je als interventie-eigenaar uw interventie(s) wilt laten beoordelen dan heb je twee mogelijkheden:

  1. Een beoordeling van de kwaliteit, effectiviteit en uitvoerbaarheid door professionals uit de praktijk voor het onderdeel Goed beschreven;
  2. Een beoordeling van de kwaliteit, effectiviteit en uitvoerbaarheid door de Erkenningscommissie Interventies voor een erkenning Goed onderbouwd en Effectief. Bij de erkenning Effectief geeft de commissie een specificatie van de mate van effectiviteit: Eerste aanwijzingen voor effectiviteit, Goede aanwijzingen voor effectiviteit en Sterke aanwijzingen voor effectiviteit.

Meer informatie vind je op de website loketgezondleven.nl.

Er is geen opleiding tot Gezonde School-adviseur. De Gezonde School-adviseur is het aanspreekpunt bij de GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke gezondheidsdienst) en de preventiepartners voor de school(organisatie). De Gezonde School-adviseur adviseert, ondersteunt en begeleidt de school(organisatie) om haar inzet voor gezondheid en welzijn zo effectief mogelijk en beleidsmatig verankerd te laten zijn. Als de school een vraag over een specifiek preventieonderwerp heeft, legt de Gezonde School-adviseur het contact met de aangewezen preventiepartner.