smartphone headerfoto


Een voorbeeld

Jackie, 14 jaar, derde klas vmboVoorbereidend middelbaar beroepsonderwijs-TL, ‘heeft’ 4 maanden verkering met Rob. Ze zien elkaar dagelijks op school. Jackie en Rob hebben veel contact via de telefoon en de computer, want de ouders van Jackie vinden school belangrijker dan vaste verkering. Daarom mogen de twee elkaar door de week niet ontmoeten.

Een week of vier voor de zomervakantie vraagt Rob aan Jackie of ze een foto wil sturen van haar blote borsten. Jackie vindt het verzoek niet echt vreemd, maar houdt de boot af. Rob dringt aan en uiteindelijk stuurt Jackie een compromis-foto: ze doet een knoopje extra los, kijkt uitdagend in de lens en stuurt de selfie zo aan Rob. So far, so good.

Na de zomervakantie belt de moeder van Jackie naar school. Haar dochter is het slachtoffer van pesten via sociale media en wil niet meer naar school, ze voelt zich onveilig. In het eerste gesprek met moeder en dochter op school blijkt dat de verkering met Rob uit is en dat de bewuste (overigens vrij onschuldige) foto is rondgestuurd aan zijn hele adresboek. Jackie wordt op een vervelende, kwetsende manier aangesproken door iedereen die de foto heeft gezien en ze heeft het gevoel dat het hier om de hele school gaat. Aangezien het een leerling uit onze vierde klas betreft die de foto heeft doorgestuurd, wil moeder graag weten wat school hieraan gaat doen. Meer specifiek:

  • Hoe gaat school die jongen aanpakken?
  • Hoe gaan wij de veiligheid van hun dochter op school garanderen?

Eerlijk gezegd had ik daar niet 1-2-3 een pasklaar antwoord op. Want is school ook verantwoordelijk voor incidenten die buiten school gebeuren met haar leerlingen? En zijn ouders uiteindelijk niet altijd verantwoordelijk voor de daden van hun kinderen?

De rol van de leerling

De leerling heeft van al deze verantwoordelijkheden geen weet. In het puberbrein van een veertienjarige springen elektrische stroompjes in een razend tempo in het rond en worden bruggen net zo snel gebouwd als afgebroken. Verbanden zijn net zo vanzelfsprekend als onlogisch, oorzaak en gevolg volkomen willekeurig. Hormonen zorgen vandaag voor heftige emoties, maar dat kan morgen weer anders zijn. En wat te denken van groepsdruk en sociale wenselijkheid?

Kunnen wij de leerling dus zelf verantwoordelijk houden voor zijn daden? Of nemen anderen - de opvoeders - die klus over?

De lerende mens

In een veranderende samenleving zullen onze leerlingen op een andere manier hun ervaringen opdoen, leren van hun fouten en opgroeien, dan hun opvoeders  (ouders/docenten) dat gedaan hebben. Sociale media hebben ervoor gezorgd dat de ’jeugd van tegenwoordig’ de gelegenheid heeft om 24/7 bereikbaar te zijn en direct kan reageren op dingen die gebeuren. Het is zeker wel de taak van de opvoeders om ze te wijzen op de maatschappelijk kaders en grenzen te stellen aan het gebruik van deze hulpmiddelen.

Interactieve ouderavond

meisje met smartphone

Als school hebben we een ouderavond over ‘sociale media’ georganiseerd. In een interactief programma werd ouders voorgeschoteld hoe ingrijpend het kan zijn om tekst of afbeeldingen online te zetten en hoe snel anderen daardoor beschadigd worden. Ik merkte in de zaal een min of meer afwerende reactie van de ouders en er werd opgemerkt: “Ja, maar dát doet mijn kind niet”. Toen werd gevraagd hoe ze dat wisten, was het antwoord “een kwestie van vertrouwen”. Ik vroeg na afloop aan een ouder of hij enig idee had wat voor foto’s zijn zoon op zijn telefoon had staan. Hij had geen idee, zei hij, want ja, hij wilde niet de privacy van zijn zoon aantasten. 

En nu?

Jackie zit inmiddels in klas 4 en gelukkig gaat het goed met haar. Het incident van vorig schooljaar lijkt overgewaaid. Ouders en school zijn er samen uitgekomen, ook de wijkagent heeft een bemiddelende rol gespeeld. Wat pijnlijk duidelijk werd voor de ouders, is dat zij er, ondanks hun grote betrokkenheid en hun opvoedkundige kwaliteiten, niet in geslaagd zijn om hun dochter te behoeden voor de gevaren van social media. En na een korte periode van verwijten en onbegrip van hun kant konden zij de emotie los zien van de gebeurtenissen. Jackie zet sindsdien nog steeds (vaak met medeweten van haar ouders) foto’s online, maar denkt goed na wat voor soort foto het is.

En wat heeft school geleerd?

School heeft opnieuw kennis gemaakt met de geneugten van sociale media en geleerd dat zij, in een veranderende maatschappij, telkens opnieuw moet inspelen op de wereld om haar heen. School is voor leerlingen het sociale middelpunt in hun leven, offline of online. En dat was vroeger ook al zo.

Piet Blankendaal, teamleider leergang 3 mavo Kennemer College, Heemskerk.